آموزش کامل کار با ست های تنفسی و الزامات ایمنی فردی

محیط‌های کاری صنعتی، پتروشیمی، آتش‌نشانی، معادن و فضاهای بسته همواره با خطراتی مانند گازهای سمی، دود غلیظ، کمبود اکسیژن و ذرات معلق همراه هستند. در چنین شرایطی، سیستم تنفسی انسان به شدت آسیب‌پذیر می‌شود و استفاده از تجهیزات حفاظت تنفسی مانند ست‌های تنفسی مستقل (SCBA) ضروری است. این مقاله به‌صورت جامع به آموزش کار با ست‌های تنفسی و بررسی الزامات ایمنی فردی می‌پردازد.

آشنایی با ست تنفسی (SCBA)

1.     تعریف ست تنفسی

ست تنفسی یا دستگاه تنفسی مستقل (Self-Contained Breathing Apparatus – SCBA) یک سیستم تنفسی است که هوای فشرده را در سیلندر ذخیره می‌کند و امکان تنفس ایمن در محیط‌های آلوده یا کم‌اکسیژن را فراهم می‌سازد. این دستگاه در موارد زیر کاربرد دارد:

• عملیات آتش‌نشانی
• نشت گازهای سمی
• ورود به فضاهای بسته (مخازن، تونل‌ها، چاه‌ها)
• محیط‌های صنعتی با خطر آلودگی هوای شدید

2.      اجزای اصلی ست تنفسی

آموزش استفاده صحیح از ست تنفسی

اجزای اصلی ست تنفسی

1. مراحل پوشیدن ست تنفسی

1. بازرسی اولیه دستگاه
   • بررسی نشتی‌های احتمالی
   • کنترل فشار سیلندر (حداقل ۲۰۰ بار)
   • اطمینان از سلامت ماسک و شیلنگ‌ها
2. پوشیدن هارنس
   • تنظیم بندهای شانه‌ای و کمری برای توزیع وزن
   • اطمینان از ثبات دستگاه روی پشت
3. باز کردن شیر سیلندر
   • چک کردن فشار روی مانومتر
4. نصب ماسک
   • قرار دادن ماسک روی صورت و سفت کردن بندهای سر
   • تست عدم نشت هوا با قرار دادن دست روی دریچه بازدم

2. نکات کلیدی حین استفاده

تنفس آرام و عمیق برای کاهش مصرف هوا
پایش مداوم فشار سیلندر (خروج در فشار زیر ۵۰ بار)
عدم برداشتن ماسک حتی برای لحظه‌ای کوتاه
واکنش سریع به هشدار فشار پایین (صدای بوق هشدار)

3. مدت زمان استفاده از دستگاه

⚠ توجه: فعالیت بدنی شدید می‌تواند این زمان را تا ۵۰% کاهش دهد.

الزامات ایمنی فردی

1. آموزش‌های ضروری

• گذراندن دوره‌هایتئوری و عملی کار با SCBA
• آشنایی باپروتکل‌های اضطراری (خروج سریع، کمک‌رسانی)
• شبیه‌سازی شرایط بحرانی در محیط‌های آموزشی

2. بررسی‌های پیش از عملیات

✔ تست سلامت فیزیکی (قلبی، تنفسی)
✔ بررسی کامل تجهیزات (نشتی‌یابی، فشار سیلندر)
✔ برنامه‌ریزی مسیر خروج اضطراری
✔ حضور همکار ناظر در عملیات پرخطر

3. نگهداری تجهیزات

• بازرسی روزانه:
  • تمیز کردن ماسک و شیلنگ‌ها
  • کنترل فشار سیلندر
• بازرسی ماهانه توسط تکنسین:
  • تست نشتی
  • کالیبراسیون مانومتر

خطرات عدم رعایت ایمنی

برند آلمانی Dräger؛ بهترین تولید کننده ست های تنفسی

یک برند آلمانی است که در زمینه تولید انواع تجهیزات ایمنی و اورژانس فعالیت دارد و محصولات آن در صنایع مختلفی از جمله آتش‌نشانی و پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برند دراگر مجموعه‌ای از ست‌های تنفسی با طراحی‌ها و ویژگی‌های متنوع را ارائه می‌دهد. این ست‌ها شامل دستگاه‌های تنفسی هوای فشرده (SCBA) و ماسک‌های فیلتردار برای محافظت از دستگاه تنفسی در برابر آلاینده‌ها هستند. برخی از مدل‌های محبوب شامل Dräger PSS 3000، PSS 7000، و PAS Lite می‌باشند.

انواع ست‌های تنفسی دراگر

دستگاه تنفسی هوای فشرده (SCBA):

این دستگاه‌ها شامل یک سیلندر هوای فشرده، یک ماسک تمام صورت یا نیم صورت، و سیستم‌های تنظیم فشار هستند. این دستگاه‌ها برای محافظت در برابر کمبود اکسیژن و آلودگی‌های سمی در محیط‌های خطرناک استفاده می‌شوند.

ماسک‌های فیلتردار:

این ماسک‌ها برای محافظت در برابر ذرات معلق و آلاینده‌های موجود در هوا طراحی شده‌اند. انواع مختلفی از ماسک‌های فیلتردار با سطوح مختلف فیلتراسیون وجود دارند، از جمله FFP1، FFP2 و FFP3.

ست‌های تنفسی تخصصی:

دراگر همچنین ست‌های تنفسی تخصصی برای کاربردهای خاصی مانند آتش‌نشانی، صنایع شیمیایی و امداد و نجات ارائه می‌دهد. این ست‌ها ممکن است شامل تجهیزات اضافی مانند سیستم‌های ارتباطی بی‌سیم و سیستم‌های هشدار دهنده باشند.

تجهیزات جانبی:

دراگر انواع تجهیزات جانبی برای ست‌های تنفسی خود ارائه می‌دهد، مانند ماسک‌های طبی، جعبه‌های حمل و نگهداری، و سیستم‌های نظارت الکترونیکی مانند بادیگارد ۷۰۰۰.

برخی از مدل‌های محبوب ست‌های تنفسی دراگر

• Dräger PSS 3000: یک دستگاه تنفسی جمع‌وجور و سبک وزن برای استفاده در محیط‌های صنعتی و آتش‌نشانی.
• Dräger PSS 7000: یک دستگاه تنفسی پیشرفته با سیستم‌های نظارت الکترونیکی و قابلیت اتصال به تجهیزات جانبی دیگر.
• Dräger PAS Lite: یک دستگاه تنفسی مستقل و سبک وزن که برای استفاده در شرایط اضطراری و نجات مناسب است.

نکته: انتخاب ست تنفسی مناسب به نوع کاربری و محیط کار شما بستگی دارد.

نتیجه‌گیری

استفاده از ست‌های تنفسی (SCBA) در محیط‌های پرخطر یک ضرورت حیاتی است، اما این تجهیزات تنها زمانی مؤثر هستند که:

1. کاربرانآموزش دیده و مسلط به عملکرد دستگاه باشند.
2. تجهیزات به‌صورتمنظم بازرسی و نگهداری شوند.
3. تمامی پروتکل‌های ایمنیقبل، حین و بعد از عملیات رعایت گردد.

سازمان‌ها موظفند با برگزاری دوره‌های آموزشی مداوم و تأمین تجهیزات استاندارد، ایمنی نیروی انسانی خود را تضمین کنند.